Wat veroorzaakt spontaan gerinkel in onze oren?

Het overkomt iedereen. Plotseling, zonder waarschuwing of duidelijke oorzaak, beginnen een of beide oren te suizen. Een schijnbaar hoge toon die soms storend kan zijn. Soms duurt het maar een paar minuten, andere keren uren. We wilden graag weten wat de oorzaak is van dit vervelende verschijnsel, en of er manieren zijn om het te voorkomen.

Een korte publieke aankondiging

We willen onze lezers graag laten weten dat als u last heeft van een suizend geluid in één oor dat niet weggaat (unilateraal oorsuizen), u advies moet vragen aan een medische professional, zoals uw huisarts. Hij of zij kan u doorverwijzen naar een audioloog die gespecialiseerd is in tinnitus. Eenzijdige tinnitus kan het gevolg zijn van iets ernstigers dan de incidentele tinnitus die we hieronder beschrijven.

Hoe horen we?

Voordat we kunnen begrijpen hoe en waarom tinnitus optreedt, moeten we weten hoe we horen. Meer specifiek, we moeten weten hoe het oor trillingen in de lucht omzet in elektrische signalen, signalen die onze hersenen verwerken en vervolgens interpreteren als geluid. Dat begint met het slakkenhuis van zoogdieren.

Het slakkenhuis van zoogdieren heeft twee soorten haarcellen: de buitenste en de binnenste haarcellen. Deze cellen detecteren en zetten trillingen of beweging om in elektrische signalen. Wanneer een geluid het oor binnenkomt, veroorzaakt het drukschommelingen in het binnenoor. Het binnenoor is gevuld met vloeistoffen, vloeistoffen die de overdracht van deze trillingen helpen vergemakkelijken. Ze trillen langs een dunne, spiraalvormige trampoline-achtige structuur die het basilair membraan wordt genoemd. Wanneer dit membraan beweegt, al is het maar een beetje, wordt dat opgemerkt door de binnenste haarcellen. Deze cellen bevinden zich boven op het basilair membraan. Wanneer zij deze trillingen waarnemen, geven zij de signalen door aan de hersenen via de gehoorzenuw.

Geluidstrillingen reizen weliswaar efficiënt door de vloeistof in uw binnenoor, maar dat gaat niet zonder kosten. Als u ooit hebt geprobeerd om in een zwembad of in water te rennen, weet u dat het veel moeilijker is dan rennen op het land, dankzij de viscositeit en wrijving van water. Dit is waar de buitenste haarcellen schitteren. Net als de binnenste haarcellen detecteren ook zij beweging op het basilair membraan. Maar in tegenstelling tot de binnenste haarcellen zijn zij in staat zelf trillingen te produceren. In plaats van een heleboel signalen naar de hersenen te zenden, waardoor deze mogelijk overmatig worden gestimuleerd, bestaat hun taak erin uit te zetten en samen te trekken naar gelang van de trillingen die zij waarnemen. Dit heft de wrijving op en versterkt het geluid met een factor 100 tot 1.000. Dankzij de buitenste haarcellen wordt onze gehoorgevoeligheid met 40-60 dB (decibel) verhoogd. Met name in de hogere frequentiegebieden.

Wat veroorzaakt het rinkelen?

Wanneer de buitenste haarcellen energie teruggeven aan de trilling, wordt dit positieve feedback of “saturatie feedback” genoemd. Dit proces is bedoeld om zeer zachte geluiden meer te versterken dan harde. Meestal werkt het geweldig en ga je door met je leven, zonder iets ongewoons te merken. Biologische systemen zijn echter niet altijd feilloos. Af en toe gaat het versterkingsniveau van een of meer buitenste haarcellen de mist in en als gevolg daarvan barst het hele systeem uit in spontane oscillatie.

Wanneer dit gebeurt, wordt het voor ons hoorbaar (we horen het). Wij nemen het waar als een suizend geluid in het oor, of “plotseling optredend oorsuizen”. Zoals met de meeste van onze biologische systemen, zijn er heel wat homestatische controlemechanismen (negatieve feedback lussen) die bestaan om het probleem te corrigeren en van de onaangename oscillatie af te komen. Zenuwen die de gehoorzenuw en/of de haarcellen moeten vertellen dat ze moeten ophouden. Het duurt ongeveer 30 seconden voordat dit mechanisme zijn werk begint te doen en de vereiste boodschappen verstuurt om het suizen te onderdrukken. Nadat de boodschap is verzonden en ontvangen, begint het tinnitus-gevoel te vervagen. U kunt zien wanneer deze reactie heeft plaatsgevonden, omdat het vaak gepaard gaat met een lichte vermindering van de gehoorgevoeligheid (alsof achtergrond- of omgevingsgeluiden die we horen plotseling stiller worden), gevolgd door een gevoel van volheid in het oor. Het duurt meestal ongeveer een minuut voordat dit proces volledig is voltooid.

Onze oren lopen over een slappe koord bij harde wind. Terwijl we de versterking van ons oor hoog willen zetten om ons gehoor te maximaliseren, willen we ook niet de spontane oscillaties die gepaard gaan met de verhoogde gevoeligheid. Als je er even bij stilstaat, is het verbazingwekkend dat onze regelmechanismen goed genoeg werken om niet vaker te gaan piepen. Het menselijk lichaam is verbazingwekkender dan we denken.

Waarom hoor je minder als je geeuwt?

Je oorschelpspieren maken een stil, laagfrequent geluid als ze samentrekken. Wanneer u geeuwt, trekken de spieren rond het middenoor zich samen (met name de tensor veli palatini). Dit veroorzaakt een dof gebrul van de spiercontractie en is ook verantwoordelijk voor de klik- of plofgeluiden die u kunt horen als uw buis van Eustachius opengaat.

Wanneer de buis van Eustachius opengaat, daalt de druk eromheen. Deze drukverlaging zorgt er niet alleen voor dat het gerommel of subtiele gebrul afneemt, maar dat al uw gehoor tijdelijk afneemt totdat de geeuw voorbij is en de buis van Eustachius zich sluit.

Andere interessante feiten:

• Onder ideale akoestische omstandigheden (in een geluiddichte kamer met een omgevingsgeluidsniveau van 17 dB of minder), komt lichte tinnitus voor bij 80 tot 90% van alle volwassenen.
• Vissen hebben geen oren, maar ze kunnen drukveranderingen in het water “horen” via ribbels op hun lichaam.
• Jouw gehoor wordt niet “uitgeschakeld” in je slaap, je hersenen stemmen gewoon af of “negeren” alle inkomende geluiden.
• Een derde van de volwassenen boven de 65 jaar lijdt aan enig gehoorverlies; meer dan de helft van de mensen die aan gehoorverlies lijden, is echter jonger dan 65 jaar.
• Uw oren bevatten meer dan 25.000 binnenste & buitenste haarcellen.

Referenties &Citaten:

Jan Schnupp, Israel Nelken en Andrew King (2011). Auditory Neuroscience.
Peng, AW.; Salles, FT.; Pan, B.; Ricci, AJ. “Integrating the biophysical and molecular mechanisms of auditory hair cell mechanotransduction”.
Nicolas-Puel C, Faulconbridge RL, Guitton M, Puel JL, Mondain M, Uziel A. “Kenmerken van tinnitus en etiologie van geassocieerd gehoorverlies: een studie bij 123 patiënten”. The international tinnitus journal 8 (1): 37-44
Daniel Schacter, Daniel Gilbert, Daniel Wegner (2011). “Sensatie en waarneming”. In Charles Linsmeiser. Psychologie. Worth Publishers. p. 158-159.
Simmons R, Stocking C, (2009). “Head, Neck, and Eye Movements That Modulate Tinnitus”. Seminars in hearing 29: 360-371.
Manley GA, Popper AN, Fay RR (2004). Evolution of the Vertebrate Auditory System. New York: Springer-Verlag. ISBN 0-387-21093-8.